VERZET
80 jaar geleden werd onze regio
bevrijd van de Duitse nazi-bezetter die ons land en West-Europa in haar
fascistische greep hield .
Een bezetting ,en zelfs de nasleep
,zorgde voor menselijke drama's die jarenlang de lokale gemeenschap zou
verdelen.
VREDE , geachte toehoorders , is de
enige strijd die het waard is om gestreden te worden ( Albert Camus 1913-1960 -
Frans filosoof en schrijver )
VERZET en COLLOBORATIE zijn
onderwerpen die niet kunnen ontbreken als het gaat over de Tweede Wereldoorlog.
Verzet in Belgie kan rekenen op zo’n
150.000 verdeeld over verschillende groeperingen.
Ongeveer 100.000 Belgen zullen
deelnemen aan de collaboratie met de Duitse bezetter.
In ons land is het Fort van
Breendonk het symbool van het verzet en daartegenover wordt de Ijzertoren
geplaatst, die de belichaming vormt vqn de herinnering aan de
collaboratie.
De boeken over verzet en
collaboratie tonen hoe de herinnering aan de oorlog niet uniform is, maar
gevormd wordt door uitenlopende stemmen met zowel verzetsmilieus
als collaboarateurs die hun plaats
in het naoorlogse collectieve geheugen willen opeisen.
In die periode was er de geheime
oorlog van het verzet met bijzondere daden van gewone mensen- verraad,
vervolging en vrijheid. .
Vooral verzetslieden kregen het
zwaar te verduren - velen werden gefusilleerd.
Ik citeer enkele passages uit de
boeken die gebruikt zullen worden in een nieuwe zeer leerrijke
tentoonstelling van 10/10/2025 tot 30/1/2026 van Liberas te
Gent , genaamd " Hun kleine oorlog " .
1. ‘Onze bevolking weet al te weinig
af van onze heldhaftige maquisards, hun werk, hun lijden en hun strijden. Wij
hebben, nadat we zelf moesten onderduiken, in geregeld contact met hen geleefd.
Wij hebben ze in actie gezien en wij beschouwen het als onze plicht jong en oud
hun moed en hun offervaardigheid voor te houden als een stralend, bezielend
voorbeeld.’
Jos Hakker (De Heldenstrijd der
Maquis, 1945)
2. ‘Deze waargebeurde verhalen draag
ik op zodat de Belgen weten dat het verzet geen voorwendsel was voor theater,
maar een uiting van authentiek patriottisme dat zich vertaalde in dagelijks
heldendom en bloedvergieten.’
Victor Eloy (Patrouille Fantôme,
1945)
3. ‘ceux qui aiment leur pays y
trouveront une nouvelle raison d'en être fiers: l'histoire simple et tragique
de tant de héros de chez nous, morts pour que vive la Patrie fera verser, j'en
suis sûr, bien des larmes.’
Antoine Delfosse (Au service de la
Résistance, 1945)
4. ‘Duitschland had den totalen
oorlog uitgeroepen en doorgezet. En wat gebeurde er? Het stuitte en liep te
pletter op die bevolking, op die mannen en op die vrouwen, ja zelfs op die
kinderen, die hand in hand stonden, één in hun verzet, boven de duizenden
kleine verdeeldheden, die menschen van eenzelfde land in vredestijd scheiden.’
Jan de Schuyter (Geheime bladzijden
uit het Heldenboek van den Weerstand, 1946)
5. ‘Résistance n’a jamais été le
fait des seuls groupes armés de ce pays. On a pu dire d’elle était qu’elle
était un état d’âme, un esprit et une flamme. La Résistance, c’est le sursaut
de tout un peuple qui s’est réfugié dans le maquis du refus d’obéissance à
Hitler.’
Fernand Demany (Histoire de la
Résistance Belge e
Hen herdenken is belangrijk, om niet
te vergeten, maar ook om er lessen voor de toekomst uit te trekken .
Wie zijn geschiedenis kent ,
kent zijn toekomst ...
Het verzet tijdens de Tweede
wereldoorlog was wisselend zinvol.
Het had grote humanitaire waarde
door het helpen van onderduikers
en het verspreiden van nieuws, wat
een positief moreel effect had.
Echter, de directe militaire en
economische impact van sabotage en aanslagen was vaak beperkt en lokte
represaillemaatregelen uit.
Het verzet had ook een belangrijke
rol in het versnellen van de bevrijding en het voorbereiden van het publieke
leven na de oorlog .
Georganiseerde verzetsgroepen
dwarsbomen tijdens de oorlog beleid van de bezetter .
Georganiseerde verzetsgroepen
dwarsbomen tijdens de oorlog het beleid van de bezetter.
Ze saboteren verbindingen en
telefoonlijnen, blazen gebouwen en spoorwegenop , maken gebieden onbruikbaar
door ze onder water te laten lopen en spioneren.
Ook vrouwen waren in het verzet ?
Hun werkzaamheden gingen van het
redden van Joodse kinderen tot het zorgen voor onderduikers, van koerierswerk
tot vervalsen, van illegale pers maken en verspreiden tot spionage en van
sabotage tot liquidaties.
Een precies aantal is er niet, maar
geschat wordt dat 30.000 vrouwen zich tijdens WO2 hebben ingezet voor het
verzet in Belgie. Er zijn echter veel vrouwen die deze erkenning nooit hebben
gekregen of deze booit hebben aangevraagd , waardoor het werkelijke cijfer
waarschijnlijk veel hoger ligt.
Laat ons ook even stilstaan bij het
feit dat de 2 de wereldoorlog het dodelijkste conflict was in de menselijke
geschiedenis.er vielen 50 tot 85 miljoen doden.
In ons land stierven circa 77.000
mensen als gevolg van de 2 de WO.
Verzetslieden, zeg maar
verzetshelden, de vergeten groep - terecht werden ze vanaf de jaren 1990
steeds meer het onderwerp van diep historisch onderzoek. En in een andere fase
kwqm het thema ook onder de aandacht van een breder publiek.
Roeselare maakte ook medio
2025 werk van de zogenaamde struikelstenen - Stolpersteine - in de
voetpaden , als blijvende herinnering aan de verzetshelden van Roeselare en de
regio tussen 1933 en 1945 .
Op de volgende locaties liggen
"struikelstenen , namelijk :
in de Bollenstraat (Albert Joye -
Irma Speybrouck), Germain Hoetstraat Oscar Taverne), Nijverheidsstraat
(Frederik Spriet), Ooststraat ( André Noseda)en Zwarte Leeuwstraat ( Hilaire
Cloet)
Het betreft een nationaal initiatief
van het Vermeylenfonds dat in tal van steden het idee van de Duitse kunstenaar
Gunter Demnig lanceerde - nml een struikelsteen , een fysiek gedenkteken
ter nagedachtenis van slachtoffers van het nazi-geweld zoals joden, politiek
vervolgden, verzetsmensen, roma en ,homoseksuelen,zogenaamde "
a-socialen , of ieder ander mens wiens leven de nazi's niet waardig vonden.
De 78 jarige Duitse kunstenaar
Gunter Demnig kwam , zoals zojuist gesteld in verzet tegen de verwaarlozing van
verzetsstrijders en kwam op het idee blinkende Stolpersteine in de voetpaden
te plaatsen met de inscriptie van de naam, geboortejaar van de
verzetsstrijder, gearresteerd op , vermoord op ....
Het struikelstenenproject is gestart
in de jaren 90 en breidde uit in gans Europa.
Sinds de steenlegging in de jaren
1990 liggen er in Europa vandaag al meer dan 100.000 struikelstenen in
meer dan 2000 steden ( zoals Antwerpen, Gent en Oostende ) verspreid over 25
landen .
In mei 2024 werd de 100.000ste
struikelsteen geplaatst in Nurenberg.
Dit "steen"goed initiatief
,namelijk het plaatsen van herdenkingsstenen zal trouwens zorgen voor een
tastbare, persoonlijke verbinding met het verleden.
Demnig wil dat voetgangers met hun
hoofd en hun hart over de struikelsteen struikelen.
De werkgoep " Helden van het
verzet" van Cultuursmakers Gezelle Roeselare in samenwerking met Maczek
Memorial VZW, opgericht in augustus 2022 is nog zo'n project ter ere van gewone
mensen en hun buitengewoon verzet tegen de nazistische bezetter .
Dankzij het initiatief van vertel-
en bevrijdingstafels kwamen vele verhalen naar boven ;
Simonne Brugghe ,een
Vlaams-Belgische onderwijzeres , verzetstrijder en militair
laatste in Poolse dienst - het lot van de politieke gevangene Yvonne
Decloedt,... zijn hier sprekende voorbeelden .
Waarde toehoorders,de geschiedenis,
helden van het verzet is meer dan de som van individuele trauma's: het is een
maatschappelijk trauma;en het werd en wordt al te vaak onder de mat
geschoven.
Dit onderwerp kwam nooit of zeg maar
te weinig aan bod in de geschiedenislessen, laat staan uitgebreid aan bod aan
de universiteiten.
Tijdens de tweede wereldoorlog zijn
zo’n 150.000 Belgische verzetsmensen actief.
Circa 15.000 zullen de oorlog niet
overleven.
Duizenden vergeten verhalen.
Duizenden mensen die hun leven
opofferden voor de vrijheid van ons allen.
Al die verzetslieden vergeten ,voelt
aan als een historisch onrecht - het is hoog tijd om dit recht te zetten.
Dames en Heren ,het beruchte V-teken
van Winston Churchill staat niet alleen voor Victory, maar ook voor Verlies en
Vergeten verlies!
Struikelstenen en struikeldrempels
verwijzen naar struikelen over de geschiedenis - een ijzingwekkende herinnering
aan de wreedheden uit het verleden .
De moed en inzet van
verzetsstrijders moeten altijd blijvend herinnerd worden
Het is tragisch, maar , wat me
meestal vergeten is dat in de laatste maanden van de oorlog er nog heel
veel mensen opgepakt en weggevoerd zijn .
Een deel van de betrokkenen
opereerde in clandestiniteit - zo is van hun activiteiten weinig gekend.
Te noteren evenwel dat verschillende
verzetsmensen inderdaad anoniem willen blijven tijdens de oorlog, vanwege
de angst om opgepakt te worden.
Daardoor ontbreekt het soms aan
bronnen om verzetsmensen te identificeren en hun actitiviteiten volledig
in kaart te brengen.
Het is zo belangrijk om de
herinnering aan die periode levend te houden.
Eindelijk werd het hoogtijd om 80
jaar na de feiten eens te herkennen wat het verzet heeft betekend , niet alleen
de facto maar ook symbolisch.
En aan het daglicht te brengen wat
al die tijd is vergeten.
En de mensen te eren die de moed
hadden in opstand te komen tegen barbarij.
In België bestaat een nationale
databank over het verzet in België , nl Resistance in Belgium.
Sinds 21 oktober 2024 kan iedereen
opzoekingen doen over het verzet in België via dit platform, dankzij een
pilootproject van het CegeSoma/Rijksarchief. Je kan er opzoekingen
over duizenden mensen
doen die tijdens WO2 betrokken waren bij verzetsdaden in België, in een
aantal gevallen, in de buurtlanden, voornamelijk in Frankrijk.
De grote meerderheid van de
officiële persoonsdossiers van gewapende weerstanders worden bewaard bij het
Algemeen Rijksarchief.
contact : algemeen.rijksarchief@arch.be 02/5137680
De andere dossiers van de gewapende
verzetslieden worden bewaard in het militair dossier van de betrokkenen in de
sectie " Notariaat" van het ministerie van Defensie - Eversestraat
1,blok6 C,1140 Evere - contact arch@mil.be
+
De grote verzetsorganisaties hebben
hun eigen persoonlijke dossiers aangelegd zoals het Geheim leger,
Onafhankelijkheidsfront en andere
Heel wat info te bekomen via
https//www.cegesoma.be/nl/de-verzetsmensen-1940-1945
SLOT
------
Uit het werk van Remco Campert
(1929)
Nederlandse dichter, schrijver
en columnist 1929-2022 )
Hij behoorde tot de vijftigers
HELDEN VAN HET VERZET
Verzet begint niet met grote woorden
maar met kleine daden
zoals storm met zacht geritsel in de
tuin
of de kat die de kolder in zijn kop
krijgt
zoals brede rivieren
met een kleine bron
verscholen in het woud
zoals een vuurzee
met dezelfde lucifer
die een sigaret aansteekt
zoals liefde met een blik
een aanraking iets wat je opvalt in
een stem
jezelf een vraag stellen
daarmee begint verzet
en dan die vraag aan een ander
stellen
Bronnen
-----------
- Liberas
-expositie 10 oktober 2025-30 januari 2026 : Peter Laroy en
Mare
Dermaux
- vrijzinnig humanistisch tijdschrift de Sprokkel - Lente
2025
- Julie Dumolein
- Dany Neudt § Niel Staes
- Tim Van Steendam
- Website Cegesoma
- Wikipedia
Geert Messiaen
8 november 2025