- Het adagium "iedereen wil
oud worden maar niemand wil het zijn" ... een doordenker.
Met zijn allen, jong en oud, zinvol bijdragen en
inzetten voor het welzijn van ouderen en kwetsbare mensen.
Instaan voor waardigheid, levenskwaliteit en
respect voor de autonomie van ouderen.
Naar ouderen moet er meer geluisterd worden.
Ouderen moeten volwaardig kunnen deelnemen aan
het maatschappelijk leven, noem het gerust een actief burgerschap voor ouderen.
Ouder worden is in de eerste plaats een geluk en
geen probleem. En gelukkig wordt de mens ouder en ouder; dit is hét positieve
aan de vergrijzing.
Gemiddelde levensverwachting : in Vlaanderen
80,4 bij mannen - 85 bij vrouwen
in 2030 : 1,47 miljoen 67 plussers.
in de komende 10 jaar 30 % meer 80 plussers ,dwz
350.000 Vlamingen- dat is 5 % van de bevolking.
Tegen 2070 zou de "vergrijzing binnen de
vergrijzing" verder oplopen tot 6,5%, wat staat voor 400.000 85 plussers (
Federaal planbureau en Statbel 2018, 2021).
De manier waarop we ouder worden hangt van
verschillende factoren af. Dat maakt immers de groep “oudere” volwassenen in
onze samenleving zeer divers en moeilijk te bepalen. De term “oudere
volwassenen“ omvat immers zowel de honderdjarige als de zestiger die de
actiefste jaren van zijn leven beleeft. En meer “dé oudere “ bestaat niet
(leerboek Gerontologie Christel Geerts).
Veroudering is in elk geval geen ziekteproces.
Verouderen = niet gelijk aan economisch
nutteloos, politiek machteloos, kwetsbaar, last voor de samenleving.
Vergrijzing = een succesverhaal - veel meer
mensen dan vroeger worden ouder. Dankzij de geneeskunde blijven we langer
gezond, dit ondanks de grote sociale verschillen.
Ouderen zijn onmisbaar en bijzonder nuttig voor
de maatschappij en vormen een belangrijk deel van de samenleving.
Ja, de ouderenzorg moet hertekend worden.
WAARDERING
Bij wijze van start wil ik mijn waardering
uitspreken voor alle zorgondernemers, medewerkers en vrijwilligers die zich dag
in dag uit inzetten in de ouderenzorg.
De impact die gezamenlijk wordt ingezet op het
welzijn en de levenskwaliteit van ouderen is niet alleen deugd- doend, maar ook
aangewezen.
Ouderen hebben meer dan ooit hun plaats in onze
omgeving, in onze maatschappij.
Ouderen moeten zich veilig, geliefd en verzorgd
voelen.
Talrijke boeken, opiniestukken worden de dag van
vandaag besteed aan ouderen.
Voor mij is dit een must! En als sensibilisering
kan dit tellen ! Zeker weten.
De aandacht voor ouderen mag niet verminderen
...integendeel.
Vaak horen we menig verhaal dat er iets misgaat
met de manier waarop we met ouderen omgaan.
De protestgeneratie of de babyboomers, die nu
medio-zestigers en zeventigers zijn, laten zich op dit vlak terecht horen en
hebben hierover een uitgesproken mening.
Het boek " Grijs aan zet" maakt het
via talrijke getuigenissen overduidelijk dat "de oudere niet bestaat"
- ieder heeft zijn - haar eigen leven, eigen wensen en ontgoochelingen.
Terecht worden ook 4 generaties ouderen
aangehaald :
1 de vooroorlogse generatie ( 1910-1930)
2 de stille generatie ( 1931-1941) of volgzame
generatie
3 de protestgeneratie of de babyboomers (
1941-1955 )
4 de generatie X ( 1956-1970 ) soms ook de
misplaatste verloren generatie genoemd
De ouderen van vandaag - zie generatie 3 -
zijn een generatie van mondige mensen en dat blijven ze best zo lang mogelijk.
De huidige generatie van de babyboomers willen
ouder worden en de hoge leeftijd anders beleven dan voorheen.
Oud worden was eerder synoniem van steeds
zwakker worden, zich liefst spontaan terugtrekken uit de drukke wereld van
actieve burgers en de vele engagementen.
ENKELE UITGESPROKEN EN BELANGRIJKE ITEMS
in het kader van de vergrijzing
=================================================================
BETUTTELING
De betutteling van ouderen raakt maar niet weg
uit onze maatschappij - ook de schok die velen te wachten staat eens de
magische grens van 65 jaar wordt bereikt.
Vele poorten en kanalen worden met de leeftijd
van 65 gesloten.
Je bent op, ten einde krachten, tijd voor de
zetel.
Het botsen tegen die leeftijdsgrens mag geen
moedeloosheid of beter nog nutteloosheid betekenen.
Stereotypen, vooroordelen, in het bijzonder
verkleinwoorden ... beletten dat ouderen au serieus worden genomen.
Sorry, maar verkleinwoorden komen over als
neerbuigend en onrespectvol.
"Graag nog een koffie aub" ..."Uw
koffietje komt eraan madammeke"
Hier moet een nieuwe bewustwording
ontstaan.
Ouderen kunnen een meer dan een waardevolle en
actieve rol bekleden in de maatschappij.
Is het immers geen realiteit dat in het
verenigingsleven en in het vrijwilligerswerk de groep van "ouderen"
de hoofdvogel met een “act de présence" en vooral met inzet afschieten.
Hallo jongeren?
Nee, ouderen willen aan hun "ouder
"worden meer dan ooit een betekenis geven en dit dagelijks invullen.
Laat ons focussen op samenwerking, kwaliteit en
...positiviteit.
Net zoals de Belgische burgers, de bevolking
tout court recht hebben op een eerlijke en constructieve politiek , hebben onze
ouderen recht op juiste informatie en vooral op waardig ouder worden.
DISCRIMINATIE
Topic is de leeftijdsdiscriminatie.
De WGO ( Wereldgezondheidsorganisatie) pleit
ervoor in dit kader de versterking van intergenerationele contacten.
65 jaar wordt een harde grens ...verplicht met
pensioen op vele vlakken, het werk, politiek...
Een ouwe van 65 jaar : "zeg wat kan die nog"
...ballast tout court en angst voor machteloosheid en nutteloosheid ...of zeg
maar : afgeschreven.
Tijd om te ageren en om het einde van de
loopbaan ten gronde te herbekijken.
Bizar dat er op internationaal vlak geen verbod
bestaat om te discrimineren op basis van leeftijd.
OUDERENRECHTEN
We staan voor ongekende demografische
uitdagingen, daarom is het essentieel dat bijzondere aandacht wordt besteed aan
de rechten en het welzijn van ouderen.
Tijd ook dat er een ombudsman voor ouderen wordt
ingevoerd - de hulplijn 1712 is goed, maar onvoldoende.
Noem het ook maar een charter met rechten van
ouderen.
De rechten van ouderen worden vaak niet erkend,
genegeerd of onvoldoende beschermd.
Amnesty international heeft een documentatie
aangelegd hoe conflicten, crises en de COVID -19 ouderen aan specifieke
risico's hebben blootgesteld.
Een nieuw verdrag om ontoereikende bescherming
te compenseren is dan ook een must.
Momenteel is er geen coherent, alomvattend en
geïntegreerd internationaal verdrag dat specifiek de rechten van ouderen
beschermt.
Vandaar het belang van zo n specifiek verdrag.
Ouderen vormen zowel in ons land als wereldwijd
een belangrijke en steeds groter wordende groep in de samenleving.
In 2050 zal 1,5 miljard mensen ouder zijn dan 65
jaar en daarmee een zesde van de wereldbevolking uitmaken.
1 op 4 Europeanen zal dan 65 jaar oud zijn.
In Vlaanderen zal het aantal 65 plussers
toenemen met 20 %.
80 plussers zullen met meer dan 30 % stijgen.
Mensenrechten van ouderen : het belang van een
apart VN verdrag - het zet onder meer ook de oudste ouderen op de radar.
|
Wekelijks 22 meldingen van
ouderenmis(be)handeling
Ouderenmishandeling een vorm van
geweld in België in bijna 28 % van de gevallen.
|
|
|
|
|
|
|
In
Vlaanderen werden vorig jaar 1122 situaties van ouderenmis(be)handeling
geregistreerd, maar het aantal effectieve gevallen ligt wellicht aanzienlijk
hoger. In 66% van de aangemelde situaties werd het geweld gepleegd door
mensen uit de zéér directe omgeving, maar zelden is er sprake van opzettelijk
slechte bedoelingen.
Komt overal voor, zowel in
de thuissituatie als in ouderenvoorzieningen, van assistentiewoningen tot
woonzorgcentra.
|
|
|
Die steeds groter wordende groep wordt meer en
meer geconfronteerd met negatieve opvattingen, uitsluiting en discriminatie.
De VN commissaris voor Mensenrechten en vele
experts zijn grote voorstander van een specifiek VN verdrag , zoals die al
bestaat voor kinderen en personen met een handicap.
Daarom deze aansporing tot onze regering ...time
to act op een hoger niveau.
DIGITALISERING
Iedere oudere is momenteel niet aan boord
van de digitale snelheidstrein ..
Eurostat (2022) heeft het om 18 % bij 65-74
jarigen die nog nooit internet gebruikt hebben.
Laaggeschoolden, mensen met een laag inkomen
zijn de voornaamste slachtoffers van niet internet gebruik.
Ouderen zijn niet met computers opgegroeid.
In de huidige maatschappij is het echter een
vast gegeven geworden waar men niet meer om heen kan. Voor vele ouderen
is de digitale wereld nog steeds een onbekende. Dit zorgt voor een grote
eenzaamheid en onbeholpenheid.
1 op 8 Belgische ouderen tussen de 65 en de 74
jaar kampt met eenzaamheidsgevoelens.
Een item waar onze maatschappij alert voor moet
zijn, net als het item tijdens de coronaperiode waar uit angst de ouderen
het meest essentiële werd ontnomen, nml het menselijk contact met als gevolg
een onredelijke beknotting van de vrijheid.
Banken, mutualiteiten, energieleveranciers,
internetproviders, openbare diensten zetten steeds meer in op digitalisering.
Het individueel contact verdwijnt.
De digitale kloof bestaat er ongetwijfeld.
December 2020 : 7 % van de Belgische bevolking
tussen 16 en 74 jaar heeft nog nooit het internet gebruikt.
10 % beschikt thuis niet over een
internetverbinding.
WOONZORGCENTRA versus BEJAARDENTEHUIZEN
Laat ons vooreerst duidelijk stellen dat de
verhuizing van oudere mensen een negatieve impact heeft op de levensverwachting
omwille van de kwetsbaarheid en weerstand van verandering. (Europees Hof
voor de Rechten van de Mens)
Een verhuis naar een woonzorgcentrum mag geen
laatste hoofdstuk maar moet een nieuw hoofdstuk in een mensenleven worden.
De uitdrukking "bejaardentehuizen" is
zo afschuwelijk dat het onfatsoenlijk is/was dat we op het idee kwamen om ze zo
te noemen.
Vele woonzorgcentra ondergingen sedert de
coronaperiode (2020-2022 ) een metamorfose.
Gelukkig maar ...het moet m.i. kleinschaliger,
bij voorkeur in een buurt.
Woonzorgcentra met inspraak en waarom niet
met medebestuur van de bewoners.
Er is iemand of een instantie nodig waar de
"oudere" terecht kan met zijn vragen en problemen.
Woonzorgcentra dienen dialoog en participatie
als een prioriteit van hun werking te zien.
De gemiddelde leeftijd van de ouderen in
woonzorgcentra is vandaag rond de 87 jaar en de gemiddelde verblijfsduur is
steeds verder gekrompen, nu gemiddeld anderhalf jaar tot twee jaar. 80 plussers
nemen er in sterke mate toe - van al die ouderen is slechts 6% opgenomen in een
woonzorgcentrum.
Evolutie alternatieve woonvormen:
Gepaste woonzorgvormen in een waaier van
mogelijkheden ontwikkelen voor fragiele ouderen blijft een urgente opdracht .
Kleinschaligheid creëren is de grote vraag, zeg
maar roep, maar is niet evident.
- jaren negentig : serviceflats
- 2009 serviceflats omgedoopt tot assistentiewoningen
- woonzorgzone in vele varianten : toegankelijke woningen
binnen bestaande centrumwijken, rusthuizen evolueerde naar woonzorgcentra
- tijdelijke woonzorgen : dagverzorgingscentra, centra
voor kortverblijf, nachtverblijf, lokale dienstencentra, ondersteuning
thuiszorg
- 2018 gemeenschapshuizen, collectieve woonprojecten,
cohousing
- 2021 kangoeroe wonen of zorgwonen
- 2022 zorgzame buurten
Het woonzorgcentrum mogen we ook niet te snel
afschrijven.
Kleinschaligheid is mooi, maar is zeker niet
alles oplossend.
De uitdaging is om mensen lang in hun vertrouwde
omgeving te laten wonen, maar dit kan helaas niet altijd tot het einde van het
leven.
ARMOEDE ,GEZONDHEID en EENZAAMHEID
In de groep van Vlaamse 65-plussers leeft 14 %
met een inkomen onder de armoederisicodrempel (Statistiek Vlaanderen 2022).
Dit zijn onrustwekkende cijfers.
Ouder worden in een financieel precaire situatie
brengt gezondheidsrisico's en een stijgende kans op sociale uitsluiting met
zich mee.
Het laatste armoedeonderzoek in 2022 stelde vast
dat de 65 plussers de leeftijdsgroep is die het hoogste armoederisico heeft.
Er ontbreekt de dag van vandaag een structureel
beleid rond eenzaamheid bij ouderen.
Vlaanderen zet het mes in de bussen van De Lijn,
bankautomaten en fysieke winkels verdwijnen en thuiszorg moet het minder
middelen doen.
Belgie staat hoog bovenaan in de problematiek "eenzaamheid
bij ouderen".
Dan moet men niet verbaasd zijn dat er niet echt
naar de ouderen geluisterd wordt.
DEMENTIE
Meer dan 140.000 mensen in Vlaanderen en Brussel
hebben dementie - tegen 2070 zal dit aantal verdubbelen.
Dementie dé uitdaging in de toekomst.
De woonzorgomgeving van morgen zal zich voor een
stuk zelf moeten organiseren ... volgens mij kleinschalig en op de maat van de
bewoner met dementie.
Hiervoor zal een goede opleiding, training
op de werkvloer moeten voorzien worden.
Ook mensen met dementie willen niet betutteld
worden.
BELEID
Beleidsmakers denken niet in het belang van
ouderen.
Bij beleidskeuzes zou er
1 een "ouderentoets" moeten
bestaan, zoals ook voor kinderen.
2 veel meer ouderen moeten zetelen op de
plaatsen en organen waar de beslissingen genomen worden.
3 de aanstelling van een
ouderenrechtencommissaris moet een feit worden.
4 een Vlaams minister van Ouderenbeleid.
VERKIEZINGEN
Vergrijzing moet aangegrepen als een
"politieke" kans;
De Vlaamse ouderenraad publiceerde recent in een
memorandum 36 actiepunten voor de komende Vlaamse, Federale en Europese
verkiezingen.
Ook hier hebben "ouderen" hun plaats,
net als in reclame ,TV en radioprogramma's.
Tijd dat gebouwd wordt aan een sterk
ouderenbeleid, niet op korte, maar op middellange, lange termijn, kortom een
breed, ambitieus en doordacht beleid - geen ééndags-politiek aub!
De vergrijzing neemt drastisch toe.
Ouderen zijn inderdaad meer dan ooit een
waardige actieve schakel in de samenleving ... waar ze een waardevolle plaats
moeten krijgen.
Ik som graag die actiepunten betrekking hebbend
op ouderen op :
- ontwikkel een veelzijdig preventiebeleid rond gezond, actief en
kwaliteitsvol ouder worden.
- werk een langetermijnvisie uit op de
ouderenzorg.
- de overheid moet structureel meer inzetten op
meer beroepskrachten in de zorg.
- versterk participatiekansen op elke leeftijd.
- zet de strijd tegen digitale uitsluiting voort.
- ondersteun het sociaal-cultureel
volwassenenwerk voor ouderen.
- bouw verder aan zorgzame buurten.
- ontwerp en implementeer een
anti-eenzaamheidsstrategie.
- maak het openbaar vervoer aantrekkelijk en hou
het betaalbaar.
- verbeter de publieke beeldvorming over ouderen.
- garandeer inspraak op elke leeftijd.
- garandeer een stem voor ouderen in het lokaal
beleid.
- zorg uiteindelijk voor een slagkrachtig kader
voor de federale adviesraad voor ouderen.
- graag een structureel beleid rond aangepast en
aanpasbaar bouwen en renoveren.
- versterk de toegankelijkheid van publieke
gebouwen.
- creëer een proefomgeving rond alternatieve
woonvormen voor ouderen met zorgnoden.
- zorg dat elke oudere met zijn/haar pensioen
een kwaliteitsvol leven kan leiden.
- werk de personeelstekorten in de zorg weg.
- maak het beroep en vorming van geriaters meer
aantrekkelijk.
- meer geriaters en personeel zodat ziekenhuizen
niet verplicht zijn geriatrische bedden of geriatrische
afdelingen te sluiten.
- voorzie verkiesbare plaatsen bij verkiezingen.
- mantelzorgers moeten echt beter ondersteund
worden ... in de ouderenzorg vervangen zij 121.000 voltijdse medewerkers.
- aanpak van de veroudering van het
woonpatrimonium.
- structureel beleid rond eenzaamheid bij
ouderen.
enz. enz. enz
BESLUIT
Ouderen moeten een stem krijgen in het
maatschappelijk debat.
Gesprek, dialoog zijn nodig, al te vaak worden
er voor ouderen keuzes gemaakt in plaats van door de ouderen.
Er moet naar ouderen geluisterd worden.
De dag van vandaag is een dialoog tussen
generaties nodig - geen machtsstrijd.
Er is nood aan helpende handen en financiële
middelen.
Er is tenslotte meer dan ooit nood aan een lange
termijnvisie en een kader dat flexibel genoeg is om actie te ondernemen.
Geert Messiaen
September 2023