Stemmen worden het Belgische politieke landschap ingestuurd om werk te maken van een 7 de staatshervorming.

Nee, maak vooreerst werk van een grondige evaluatie welke meerwaarde de 6 staatshervormingen voor de burger  hebben betekend.

België heeft sinds 1970 zes staatshervormingen doorgemaakt. Telkens werd beloofd dat meer autonomie zou leiden tot efficiënter bestuur, meer duidelijkheid en een overheid dichter bij de burger. Vijftig jaar later dringt één vraag zich op: wat is de concrete meerwaarde geweest voor de burger?

Het antwoord is pijnlijk eenvoudig. België heeft vandaag niet te weinig overheid, maar te veel bestuurslagen. Niet te weinig bevoegdheden, maar te veel versnippering. En niet te weinig democratie, maar te weinig bestuurlijke helderheid.

Voor een land van amper 30.689 km² en 11,8 miljoen inwoners telt België zeven parlementen, zeven regeringen en meer dan vijftig ministers. Daarbovenop komen 581 gemeenten, provincies, intercommunales, agentschappen en raden van bestuur met duizenden mandatarissen. Per inwoner behoort België tot de duurste bestuurlijke systemen van Europa. Toch vertaalt die institutionele overvloed zich niet in betere dienstverlening.

Integendeel. Voor de burger is het steeds onduidelijker wie waarvoor bevoegd is. Mobiliteit, gezondheidszorg, werkgelegenheid, klimaat en milieu worden beheerd door meerdere ministers op verschillende niveaus. Gezondheidszorg alleen al valt onder acht ministers. Mobiliteit in Brussel onder drie bestuursniveaus. Wanneer iedereen bevoegd is, is uiteindelijk niemand verantwoordelijk.

De staatshervormingen hebben bevoegdheden niet helder verdeeld, maar opgesplitst. Elk beleidsdomein vereist overlegcomités, samenwerkingsakkoorden en compromissen. Dat leidt tot traagheid, blokkering en beleid dat vaak te laat komt of halfslachtig blijft. België is niet onbestuurbaar omdat de problemen te groot zijn, maar omdat het bestuur te complex is geworden.

Die structurele complexiteit vertaalt zich ook politiek. Regeringsvormingen die 541, 493 of 194 dagen duren, zijn geen uitzonderingen meer maar symptomen van een systeem dat zichzelf heeft vastgezet. Toch wordt de burger keer op keer verzekerd dat “het allemaal goed werkt”. De dagelijkse ervaring leert het tegendeel.

Een van de grote beloften van de staatshervormingen was dat het beleid dichter bij de burger zou komen. In de praktijk is de burger verder dan ooit verwijderd van de besluitvorming. Door de opeenstapeling van bestuursniveaus is politieke verantwoordelijkheid vervaagd. Successen worden opgeëist, mislukkingen doorgeschoven, maar echte aanspreekbaarheid ontbreekt. Dat voedt wantrouwen, apathie en politieke vervreemding.

Daar komt de financiële realiteit bij. België combineert een van de hoogste belastingdrukken van Europa met stijgende schulden en aanhoudende begrotingstekorten. De administratieve kosten zijn hoog, terwijl de efficiëntiewinsten van de staatshervormingen beperkt of onbestaande blijven. Meer bestuurslagen hebben niet geleid tot slanker bestuur, maar tot meer kabinetten, meer structuren en meer functies die zichzelf in stand houden.

De ongemakkelijke vraag dringt zich op: wie is beter geworden van dit systeem? Niet de burger, die meer betaalt en minder duidelijkheid krijgt. Wel de instellingen, de politieke structuren en de mandaten die met elke hervorming zijn meegegroeid. De staatshervormingen hebben vooral het systeem versterkt, niet de dienstverlening.

Na vijftig jaar is het tijd om dit eerlijk te erkennen. België heeft geen nood aan een zevende staatshervorming, noch aan nieuwe complexe modellen of confederale experimenten. Wat nodig is, is vereenvoudiging. Eén bevoegdheid per bestuursniveau. Minder ministers. Minder parlementen. Minder doublures. Meer transparantie en echte verantwoordelijkheid.

Dat is geen communautair pleidooi, maar een democratisch. Een staat moet begrijpelijk zijn voor zijn burgers, efficiënt in zijn werking en duidelijk in zijn verantwoordelijkheden. Vandaag is België dat onvoldoende.

De echte hervorming die nodig is, zet niet de instellingen centraal, maar de burger. En die hervorming begint met het durven in vraag stellen van wat zes staatshervormingen hebben opgeleverd: een bestuurlijk doolhof dat dringend ontmanteld moet worden.

Geert Messiaen
Roeselare